ในวันพระจันทร์ช่วงเดือนสิบสองของปี คนไทยจะไปรวมตัวกันเพื่อเตรียมตัวในการจัดพิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิม ซึ่งเป็นเทศกาลที่มีความสำคัญอย่างมากและเป็นภูมิปัญญาของชาวไทยมานับพันปี
เทพธิดาอั ย ย์ ไน๋ เป็นเทพธิดาที่มีความสำคัญอย่างมากในวัฒนธรรมไทย มีตำแหน่งสูงสุดในระบบเทวดาของชาวไทย มีความเป็นเจ้าแห่งเต้นรำเถิด และมีหน้าที่ปกป้องในด้านของการเมือง การเรียนรู้ในโบสถ์ยังเหมาะสมกับการเป็นการปกป้องประชาชนและจักรวาล ชาวไทยเคารพธิดาอั ย ย์ ไน๋ เป็นอย่างมาก ที่สถานที่ที่ฝังศพของเทพธิดาระดับสูงนี้ เก็บรักษาไว้อย่างเคร่งเครียดโดยทางปักหมุด จะมีพิธีตกนาฏกรรมอย่างเป็นทางการในช่วงเดือนโลตุปะ ระหว่างวันเดือนก่อนหน้าพระจันทร์เต็มดวงจนถึงวันเดือนหลังจากพระจันทร์เต็มดวง
พิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวงเดิมเป็นการแสดงความเคารพและสักการะสำหรับท่านเทพธิดาอั ย ย์ ไน๋ ที่ถือเป็นเทพธิดาที่มีอำนาจและความแข็งแกร่งมากที่สุดในระบบเทวดาของชาวไทย จึงเป็นเหตุผลที่พิธีตกนาฏกรรมอย่างเป็นทางการนี้ถูกจัดขึ้นเพื่อประทับใจและแสดงความเคารพยันส่วนของชาวไทยต่อท่านเทพธิดาอั ย ย์ ไน๋
พิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวงเดิมนั้นมีลักษณะการแสดงอย่างหลากหลาย ตามประเพณีและภูมิปัญญาของท้องถิ่น มีผู้ที่ใช้แตะลายบนคอตัวเรือขนาดใหญ่พร้อมกับตั้งตรงหน้าอั ย ย์ ไน๋ หรือให้ร่มเงาหรือแสงจากพระจันทร์ส่องไปผ่านสิ่งของที่ทำจากแก้วหรือพลับพลา นอกจากนี้ ยังมีผู้ที่คาดถุงมือของตนไว้ พยุงถ้วยน้ำไว้ล้ำส่งให้กับท่านเทพธิดาอั ย ย์ ไน๋ หรือบรรจุตดิตถ์จิตใจ ณ บัณฑิตธาตุของท่าน เพื่อบรรเลงให้แก่ท่าน
นอกจากนี้ ยังมีการตั้งตรงหน้าอั ย ย์ ไน๋ หรือมหาเจดียนเพื่อเสริมไฟฟ้าและการแสดงความเคารพธิดาอั ย ย์ ไน๋ อีกด้วย รวมไปถึงการเผาเป็นไฟหรือการไหลจากปืนกระสุนนั่งขังด้วยเลือดม้าที่ถูกยกเลิกกันไป
เป็นที่รู้กันดีว่าชาวไทยมีความเชื่อมาตรฐานด้านศาสนาและทางประเพณี ซึ่งเทศกาลพิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมเป็นภูมิปัญญาสุดท้ายหนึ่งที่ยังคงอยู่แบบไม่รุนแรงเท่าใดนักในปัจจุบัน แม้ว่ามีการเพิ่มเติมความสวยงามในการแสดงผลในประเพณีรวมทั้งการเพิ่มเติมขั้นตอนการตกนาฏกรรม อย่างไรก็ตาม เราจำเป็นต้องรักษาแต่งเติมทำนองเดิมของพิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมจากการปรับปรุง โดยทำการสืบสานวิถีและทำนองเดิมเช่นเดิมเพื่อรักษาความเป็นภูมิปัญญาที่มากมายในวัฒนธรรมไทย
นอกจากความเชื่อนี้ยังมีความหมายทางศีลธรรมอีกด้วย โดยพิธีตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมจะมีการตกกราบรับพระอาทิตย์รอบตัวของอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ เพื่อสักการะและยกย่องทั้งสิ้น นอกจากนี้ยังอาจมีการใช้หินปูหน้าชาวบ้านเป็นเครื่องนุ่งห่มสำหรับอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมด้วย ซึ่งมีความหมายว่า อั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมจะบรรจุตดิตถ์จิตใจภายใต้หินปูนเหมือนตะไคร่แล้วจึงกลับไปถึงมหาเจดียน
ในความเชื่อของชาวไทย การเสริมสร้างสิ่งของบูชาจะทำให้สิ่งของดังกล่าวมีพลังอันแข็งแกร่งและมีหลักเหนือเชื่อ ซึ่งประเพณีการตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมก็เหมือนเป็นการเชื่อมั่นในความเป็นจริงและเชื่อมั่นในศาสนา
อย่างไรก็ตาม การเสด็จพระราชดำเนินในทุกรูปแบบที่ต้องการต้องมีการอยู่ร่วมกันระหว่างความเชื่อในศาสนาและทางประเพณีโดยยึดหลักยึดกรณีและเครื่องหมายวัตถุพิธีกรรมดังกล่าว ทั้งนี้ชาวไทยมีความเชื่อมั่นว่าการรักษาศิลปะและวัฒนธรรมเป็นสิ่งที่จำเป็นต่อการท่านเทพธิดาอั ย ย์ ไน๋ และเป็นการบูรณะสิ่งสำคัญในวัฒนธรรมไทย ดังนั้น การตกนาฏกรรมอั ย ย์ ไน๋ พระจันทร์ ดวง เดิมมีความสำคัญอย่างมากเท่านั้น
